وقتی از عمر انسان سوال می شود، هر کسی عددی را می گوید که بیانگر وضعیت آن شخص است. وقتی شما در زندگی خودتان لحظات شادی داشته باشید، گذر عمر بسیار تند و شتابان است؛ اما وقتی گرفتار رنج و سختی هستید، ساعت به کندی می گذرد و زمان برای آدمی طولانی و دراز می شود.

با نگاهی به آیات قرآنی می توان دریافت که وضعیت انسان ها در دنیا و عالم برزخ می تواند متفاوت باشد. برخی وضعیت مناسبی را تجربه می کنند و برخی دیگر در وضعیت نامناسبی قرار دارند. این گونه است که حقیقت زمان برای آنان به معنای واقعی تغییر می کند.

البته شکی نیست که زمان از ابعاد جسم است و ارتباط مستقیمی با حرکت دارد. از این روست که زمان در زمین غیر از زمان در سیارات دیگر از جمله مشتری و زهره است. طول شبانه روز و نیز سال در هر یک از این سیاره ها با سیاره ای دیگر متفاوت است. بنابراین، اگر پرسشی درباره زمان مطرح می شود باید به طور مشخص گفته شود که مراد از زمان مثلا زمانی است که انسان در زمین تجربه می کند.

از آن جایی که عالم انسانی در همه عوالم عوالم مجرد محض نیست و انسان هرگز عالم مجرد محض را تجربه نمی کند؛ زیرا نفسی دارد که هماره در همه عوالم به جسم و کالبدی از جنس همان عالم نیاز دارد، بنابراین، زمانی مناسب با همان عالم و جسم را تجربه خواهد کرد. این گونه است که تجربه زمانی انسان در زمین غیر از تجربه زمانی در عالم برزخ و یا عالم قیامت است.

در آیات قرآنی در چند جا از مقدار زمانی سخن به میان می آید که آدمی به عنوان عمر از آن یاد می کند. در این آیات از شخص پرسیده می شود : چه مقدار از زمان را درنگ و زندگی کرده اید.

1. یَوْمَ یَدْعُوکُمْ فَتَسْتَجِیبُونَ بِحَمْدِهِ وَتَظُنُّونَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلاَّ قَلِیلاً؛ روزى که شما را فرا مى‏خواند، پس در حالى که او را ستایش مى‏کنید اجابتش مى‏نمایید و مى‏پندارید که جز اندکى در دنیا نمانده‏اید.(اسراء، آیه 52) در این آیه سخن خداوند درباره وضعیت زندگی انسان در دنیا و حتی عالم برزخ است. وقتی قیامت بر پا می شود و انسان به درخواست بعث و رستاخیز خدا پاسخ مثبت می دهد، گمان و پندار انسان این است که زمان اندکی عمر کرده است. این گمان همانند گمان در آیه سوره بقره یک گمان مثبت، صادق، مقبول و معقولی است و از نوع علم عرفی و اطمینان نزدیک به یقین و قطع است هر چند که صد در صد نیست؛ یعنی این افراد می دانند که از نظر زمانی عمر اندکی داشتند. دلیل این اندک شمردن می تواند احتمالاتی باشد ولی یکی از مهم ترین احتمالات، اندک بودن عمر آدمی در عالم دنیا و برزخ به نسبت به ابدیت و بی نهایت باشد؛ زیرا هر عدد حتی میلیاردی در برابر بی نهایت عددی خرد و اندک و کوچک است.

2. قَالَ کَمْ لَبِثْتُمْ فِی الْأَرْضِ عَدَدَ سِنِینَ؛ قَالُوا لَبِثْنَا یَوْمًا أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ فَاسْأَلْ الْعَادِّینَ؛ قَالَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا لَّوْ أَنَّکُمْ کُنتُمْ تَعْلَمُونَ ؛ مى‏فرماید: «چه مدت به عدد سالها در زمین ماندید؟» مى‏گویند: «یک روز یا پاره‏اى از یک روز ماندیم. از شمارگران بپرس.» مى‏فرماید: «جز اندکى درنگ نکردید، کاش شما مى‏دانستید.»(مومنون، آیات 112 تا 114) این پرسش و پاسخ در قیامت انجام می گیرد. از افراد پرسش می شود چند سال زمینی عمر کردید؟ آنان به سبب گیج و منگی پاسخ می دهند، روزی یا بعضی از روز. از آن جایی که اصلا درک درستی از اوضاع و احوال خود ندارند، می دانند که این پاسخ درستی نیست از این روست که به شمارگران ارجاع می دهند که از آنان پرسیده شود. خداوند در این آیات بیان می کند که این درنگ شما اندک بود؛ یعنی حتی اگر بگوییم مثلا چند سال زمینی عمر کردید تا به این جا آمده اید این عدد سال های زمینی نسبت به بی نهایت اندک است. البته برخی در عالم برزخ در خواب هستند و این مدت طولانی که می تواند میلیون ها سال باشد، برای آنان روزی یا نیم روزی خواهد بود.(یس، آیه 52) اینان همان طوری که اصحاب کهف خواب سیصدساله خود را یک روز یا نیم روز دانسته اند(کهف، آیه 19)، چنین گمانی خواهند داشت.

3. وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبِثُوا غَیْرَ سَاعَةٍ کَذَلِکَ کَانُوا یُؤْفَکُونَ وَ قَالَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَالْإِیمَانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِی کِتَابِ اللَّهِ إِلَى یَوْمِ الْبَعْثِ فَهَذَا یَوْمُ الْبَعْثِ وَلَکِنَّکُمْ کُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ و روزى که رستاخیز برپا شود، مجرمان سوگند یاد مى‏کنند که جز ساعتى بیش‏ درنگ نکرده‏اند. این گونه به دروغ کشانیده مى‏شدند؛ ولى‏ کسانى که دانش و ایمان یافته‏اند، مى‏گویند: «قطعاً شما به موجب آنچه‏ در کتاب خدا ست‏ تا روز رستاخیز مانده‏اید، و این، روزِ رستاخیز است ولى شما خودتان نمى‏دانستید.» (روم، آیات 55 و 56) این جا دو دسته مومن و کافر دو پاسخ متفاوت از مقدار عمر خویش می دهند که نوع نگاه و نیز وضعیت آنان را نیز مشخص می کند. حال چه این پرسش درباره مقدار زمانی باشد که در عالم برزخ و در گور بودند یا مقدار زمانی که در دنیا زیستند، فرقی نمی کند، چرا که مجرمان پاسخ هایشان بر اساس گمانه های باطل و افک و دروغ است و چون در دنیا همه چیز را وارونه درک می کند و قلبی نداشتند تا حقایق را آن چنان که هست درک کنند، همین وارونگی قلب و درک خودنمایی می کند و پاسخ آنان از زمان به ساعت است که مقداری اندک از یک روز را تشکیل می دهد. از آن جایی که خداوند آنان را متهم به افک می کند دانسته می شود که این جا هم دروغ می گویند تا این گونه ارزش عمر خویش را کاهش دهند و عذابی که باید در برابر ابدیت تحمل کنند، خلاف عدالت بشمارند؛ زیرا شخص را برای یک ساعت گناه و خطا تا ابد مجازات و عقوبت نمی کنند. این سخن آنان برای رهایی از عذاب و رستن از آن است. در برابر مومنان دارای علم و ایمان به این واقعیت توجه می دهند که مقدار عمر شما چه کم یا زیاد در کتاب الله مشخص بوده و این زمان از دنیا تا زمان رستاخیز ادامه داشته است. در حقیقت شما دایره عمر خود را نباید به عمر دنیوی محدود سازید بلکه آن را با عمر برزخی نیز همراه کنید؛ چرا که اگر در دنیا کاری خوب و باقیات صالحاتی داشتید در عالم برزخ از آن سود می بردید، چنان که مومنان سود می برند؛ اما شما در دنیا چنان جرم و جنایتی مرتکب شده اید که آثار و تبعات آن در عالم برزخ نیز گریبانگیر شما شده است. سنت های بد شما در برزخ به سبب کسانی که از شما پیروی کرده و می کنند باقی و برقرار بوده است. پس عمر خویش را باید تنها همان سالهای دنیوی ندانید بلکه عمر برزخی نیز جزوی از عمر شما است. خداوند در آیه 100 سوره مومنون به همین عمر برزخی اشاره دارد و می فرماید: وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛ و پشاپیش آنان برزخى است تا روزى که برانگیخته خواهند شد.